Adli kontrol nedir, ne demek? Hukukta adli kontrol şartı (CMK 109) ne anlama gelir?

Hukuk dünyasında sıkça duyduğumuz "adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı" ifadesinin ne anlama geldiği, hukukla ilgili bilgi sahibi olmak isteyen vatandaşların gündeminde yer alıyor. Türkiye'de Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 109. maddesinde düzenlenen adli kontrol, tutuklamaya alternatif en önemli "koruma tedbiri" olarak biliniyor. Peki, adli kontrol tam olarak ne demek? Kimlere uygulanır ve ihlal edilirse ne olur?

Adli kontrol, bir suç şüphesi altında olan kişinin, tutuklanarak cezaevine gönderilmesi yerine, dışarıda kalarak belirli yükümlülüklere tabi tutulmasıdır.



Hukukta "asıl olan özgürlüktür" ilkesi gereği, hakimler tutuklamayı en son çare olarak görür. Eğer şüphelinin kaçma veya delilleri karatma ihtimali varsa ancak bu durum tutuklama olmadan da önlenebilecekse, adli kontrol kararı verilir.

ADLİ KONTROL ŞARTI TEDBİRLERİ
Ceza Muhakemesi Kanunu'nun (CMK) 109. maddesinde düzenlenen adli kontrol talebi tedbirleri şu şekilde belirtiliyor:



a) Yurt dışına çıkamamak.



b) Hâkim tarafından belirlenen yerlere, belirtilen süreler içinde düzenli olarak başvurmak.



c) Hâkimin belirttiği merci veya kişilerin çağrılarına ve gerektiğinde meslekî uğraşlarına ilişkin veya eğitime devam konularındaki kontrol tedbirlerine uymak.



d) Her türlü taşıtları veya bunlardan bazılarını kullanamamak ve gerektiğinde kaleme, makbuz karşılığında sürücü belgesini teslim etmek.



e) Özellikle uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla, hastaneye yatmak dahil, tedavi veya muayene tedbirlerine tâbi olmak ve bunları kabul etmek.



f) Şüphelinin parasal durumu göz önünde bulundurularak, miktarı ve bir defada veya birden çok taksitlerle ödeme süreleri, Cumhuriyet savcısının isteği üzerine hâkimce belirlenecek bir güvence miktarını yatırmak.



g) Silâh bulunduramamak veya taşıyamamak, gerektiğinde sahip olunan silâhları makbuz karşılığında adlî emanete teslim etmek.



h) Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hâkim tarafından miktarı ve ödeme süresi belirlenecek parayı suç mağdurunun haklarını güvence altına almak üzere aynî veya kişisel güvenceye bağlamak.

i) Aile yükümlülüklerini yerine getireceğine ve adlî kararlar gereğince ödemeye mahkûm edildiği nafakayı düzenli olarak ödeyeceğine dair güvence vermek.



j) (Ek: 2/7/2012-6352/98 md.) Konutunu terk etmemek.



k) (Ek: 2/7/2012-6352/98 md.) Belirli bir yerleşim bölgesini terk etmemek.



l) (Ek: 2/7/2012-6352/98 md.) Belirlenen yer veya bölgelere gitmemek.

ADLİ KONTROL ŞARTI İHLAL EDİLİRSE NE OLUR?
Adli kontrol şartıyla serbest kalan bir kişi, kendisine yüklenen ödevleri (örneğin imza atmayı unutmak veya yasaklı bölgeye gitmek) kasten yerine getirmezse, mahkeme bu durumu değerlendirir.



Bunun sonucunda; Şüphelinin adli kontrol yükümlülüklerini ihlal etmesi, tutuklanması için doğrudan bir nedendir. Kişi hakkında zaten bir hüküm verilmişse, ihlal durumu ceza infaz sürecini de olumsuz etkileyebilir.